Smarowanie przekładni ślimakowych – jakie oleje wybrać?
Przekładnie ślimakowe są powszechnie stosowane w różnych gałęziach przemysłu – od automatyki, przez transport, po ciężki przemysł. Ich unikalna konstrukcja pozwala na uzyskanie dużych przełożeń przy niewielkich rozmiarach. Jednak ze względu na charakter pracy, prawidłowe smarowanie przekładni ślimakowej ma kluczowe znaczenie dla jej żywotności i wydajności.
Jak działają przekładnie ślimakowe?
Przekładnie ślimakowe to układ składający się z tzw. ślimaka (śruby) i koła ślimakowego. Umożliwiają uzyskanie przełożeń w zakresie od 20:1 do nawet 60:1 i więcej. Dzielą się na trzy główne typy:
- Nietorowe – punktowy kontakt zęba, duże zużycie.
- Jednotorowe – większa powierzchnia kontaktu, mniejsze zużycie.
- Dwutorowe (klepsydrowe) – największa powierzchnia styku, najlepsze przenoszenie obciążeń.
Wyzwania smarowania przekładni ślimakowych
W przeciwieństwie do kół zębatych prostych czy stożkowych, w przekładniach ślimakowych dominuje kontakt ślizgowy zamiast tocznego. To powoduje:
- Większe straty tarcia
- Wyższe temperatury pracy (nawet 90°C powyżej otoczenia)
- Trudności w utrzymaniu filmu olejowego (praca w warunkach granicznego smarowania)
Dlatego dobór odpowiedniego oleju do przekładni ślimakowej jest kluczowy dla wydłużenia żywotności mechanizmu.
Jakie oleje do przekładni ślimakowych?
1. Oleje przekładniowe kompoundowane
Kompoundowane oleje (z dodatkiem kwasów tłuszczowych) są tradycyjnym wyborem do przekładni ślimakowych:
- Doskonała przyczepność do powierzchni ślizgowych
- Bardzo dobre właściwości smarne
- Ograniczenie temperatury pracy do ok. 82°C
Najczęściej stosowane klasy lepkości: ISO VG 460 – 680, czasem nawet VG 1000 (AGMA 8A)
2. Oleje przekładniowe EP (Extreme Pressure)
Oleje z dodatkami EP (antyzatarciowymi) są idealne przy dużych obciążeniach i uderzeniach:
- Tworzą warstwę ochronną na powierzchni metalu
- Lepsza ochrona stali niż oleje kompoundowane
- Nowsze dodatki EP są bezpieczne dla brązów i metali kolorowych
Przykłady: Shell Omala S2 GX, Texaco Meropa, Mobilgear 600 XP, Orlen Oil Transol SP
Ograniczenie temperatury pracy – podobnie jak kompoundowane: do 82°C
3. Oleje syntetyczne – PAO i PAG
Syntetyczne oleje przekładniowe to najlepszy wybór przy ekstremalnych warunkach:
PAO – Polialfaolefiny
- Dobra kompatybilność z uszczelnieniami
- Szeroki zakres temperatur
- Często z dodatkami EP
PAG / PG – Poliglikole
- Najlepsze właściwości smarne
- Bardzo wysoki wskaźnik lepkości (do 280)
- Niższe straty energii, wyższa sprawność przekładni
- Mogą być agresywne dla uszczelnień i powłok
Przykłady: Mobil SHC, Mobil SHC Gear, Shell Omala S4 GXV, Shell Omla S4 WE, Texaco Meropa EliteSyn WS
Jak dobrać olej do przekładni ślimakowej?
Przy doborze oleju warto uwzględnić:
- Typ przekładni (nietorowa, jednotorowa, dwutorowa)
- Prędkość obrotową i moment obrotowy
- Temperatury pracy
- Materiał ślimaka i koła (np. stal-brąz)
- Warunki pracy (ciągła, zmienna, udarowa)
Zawsze warto kierować się zaleceniami producenta przekładni oraz doświadczeniem dostawcy olejów przemysłowych.
Podsumowanie
Smarowanie przekładni ślimakowych wymaga specjalnego podejścia – zarówno ze względu na sposób przenoszenia napędu, jak i warunki pracy. Wybór odpowiedniego oleju ma kluczowe znaczenie dla wydajności, trwałości i sprawności energetycznej układu. Zarówno oleje kompoundowane, EP, jak i syntetyczne PAO / PAG (PG) znajdują zastosowanie w zależności od aplikacji.
